Αγχώδεις διαταραχές και φοβίες

Ψυχολογικά συμπτώματα

• Αισθάνεσαι ανησυχία όλη την ώρα
• Αισθάνεσαι κόπωση
• Δεν μπορείς να συγκεντρωθείς
• Αισθάνεσαι εκνευρισμό
• Κοιμάσαι άσχημα
• Αισθάνεσαι θλίψη

Σωματικά συμπτώματα

• Έντονοι, γρήγοροι παλμοί (καρδιοχτύπι)
• Ιδρώτας
• Το πρόσωπο χλωμιάζει
• Ξηροστομία
• Μυαλγίες
• Τρόμος (τρέμουλο)
• Μουδιασμα στα δάκτυλα, στα άκρα ή στα χείλη
• Γρήγορες αναπνοές
• Ζαλάδες
• Τάσεις λιποθυμίας
• Ναυτία, στομαχικές διαταραχές
• Διἀρροια
• Συχνοουρία

Είναι εύκολο να ανησυχήσεις ότι τα  παραπάνω συμπτώματα είναι σημάδια σωματικής νόσου – και αυτό κάνει τα συμπτώματα του άγχους ακόμα χειρότερα.

Όταν το άγχος ή ο πανικός χρονίζει, τότε μπορεί εύκολα να οδηγήσει στην κατάθλιψη – μπορεί να αρχίσεις να αισθάνεσαι πεσμένος και να βλέπεις το μέλλον μαὐρο και απέλπιδο.

Οι τρεις κύριοι τύποι Διαταραχών Άγχους είναι η Γενικευμένη Αγχώδης διαταραχή, οι  Κρίσεις Πανικού και οι Φοβίες. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα συμπτώματα τους συχνά επικαλύπτονται και ότι μπορείς να έχεις πάνω από έναν τύπο αγχώδους διαταραχής ταυτόχρονα.

Έχεις τα ψυχολογικά και σωματικά συμπτώματα  του άγχους (που περιγράψαμε πιο πάνω) τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας, για τουλάχιστον 6 μήνες.

Βιώνεις υπερβολική ανησυχία για  έναν αριθμό θεμάτων όπως είναι η προσωπική σου υγεία,  η δουλειά, οι κοινωνικές επαφές και καθημερινές ασχολίες σου, που μπορεί να σου προκαλούν σημαντικές δυσκολίες σε έναν ή σε όλους αυτούς τους τομείς.

Παθαίνεις έντονες  ‘επιθέσεις’- κρίσεις άγχους και έντονου φόβου. Οι κρίσεις πανικού αρχίζουν απότομα και κορυφώνονται μέσα σε δέκα λεπτά ή λιγότερο. Μπορούν να συμβούν απρόκλητα ή να  πυροδοτηθούν από μια αγχωτική κατάσταση.

Στην κρίση πανικού μπορεί να αισθανθείς:

• Την καρδιά σου να χτυπάει ᾽σαν τρελή᾽
• Ότι θα πεθάνεις
• Ότι παραλύεις από το φόβο και χάνεις τον έλεγχο
• Ότι δεν σου φτάνει ο αέρας και πνίγεσαι

Περίπου το ένα τέταρτο των ανθρώπων που επισκέπτονται το Τμήμα Επειγόντων με πόνο στο στήθος (νομίζοντας ότι έχουν πάθει έμφραγμα), έχουν την ουσία πάθει κρίση πανικού.  

Παρότι τα συμπτώματα του πανικού είναι παρόμοια με αυτά της Γενικευμένης Αγχώδους Διαταραχής, είναι πολύ πιο έντονα και διαρκούν λιγότερο.

Οι άνθρωποι με κρίσεις πανικού συνήθως ανησυχούν  για το πότε θα συμβεί η επόμενη κρίση και προσπαθούν να αποφύγουν τοποθεσίες, καταστάσεις ή συμπεριφορές που έχουν συσχετίσει με κάποια κρίση πανικού. Η ανησυχία για πιθανές νέες κρίσεις και η  προσπάθεια που καταναλώνουν για να αποφύγουν μελλοντικές κρίσεις πανικού μπορεί να προκαλέσουν  σημαντικά προβλήματα στη ζωή τους, μεταξύ των οποίων και η  αγοραφοβία (δες παρακάτω).

Η Φοβία είναι ένας έντονος φόβος ή αποστροφή σε συγκεκριμένα αντικείμενα ή καταστάσεις, που δεν είναι πραγματικά επικίνδυνα και τα οποία οι περισσότεροι άνθρωποι δεν βρίσκουν απειλητικά –  ο φόβος είναι δυσανάλογος του κινδύνου που προκαλεί το αντικείμενο ή η κατάσταση.

Οι πιο συχνές Φοβίες είναι: 

Αγοραφοβία

Οι άνθρωποι με αγοραφοβία έχουν έντονο φόβο για δύο ή περισσότερες από τις παρακάτω καταστάσεις:

• Να χρησιμοποιούν μέσα μαζικής μεταφοράς
• Να βρίσκονται σε ανοιχτούς χώρους
• Να βρίσκονται σε κλειστούς χώρους
• Να περιμένουν στην ουρά, ή να βρίσκονται σε πλήθος
• Να είναι έξω από το σπίτι

Οι άνθρωποι με αγοραφοβία συνήθως αποφεύγουν αυτές  τις καταστάσεις , εν μέρει γιατί φοβούνται ότι  θα είναι δύσκολο να ᾽διαφύγουν᾽  σε περίπτωση που πάθουν κάποια κρίση πανικού ή αγχωθούν υπερβολικά. Σε σοβαρές περιπτώσεις αγοραφοβίας, μπορεί να μην βγαίνουν από το σπίτι καθόλου.

Κοινωνική Φοβία

Οι άνθρωποι με κοινωνική φοβία έχουν έντονο άγχος και φόβο για κοινωνικές συναθροίσεις, εκδηλώσεις ή παραστάσεις.

Φοβούνται ότι το άγχος τους  θα είναι φανερό στους παρευρισκόμενους και αυτό  θα τους κάνει να αισθανθούν αμήχανα. Γι᾽ αυτό το λόγο αποφεύγουν  κοινωνικές εκδηλώσεις, είτε  στη δουλειά, είτε στο σχολείο ή οπουδήποτε αλλού.

Ένας στους δέκα ανθρώπους θα αναπτύξει  υπερβολικό άγχος ή κάποια φοβία  κάποια στιγμή στη ζωή του. Παρολ᾽αυτά, δυστυχώς, οι πιο πολλοί άνθρωποι με τέτοιες δυσκολίες δεν ζητάνε βοήθεια από ειδικό.

Οι επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι τόσο γενετικοί, όσο και περιβαντολλογικοί παράγοντες συμβάλλουν στην ανάπτυξη μιας αγχώδους διαταραχής.

Μερικοί γενικοί παράγοντες κινδύνου κοινοί για όλες τις αγχώδεις διαταραχές   είναι οι παρακάτω:

• Στοιχεία της προσωπικότητας κάποιου όπως είναι ο ντροπαλός χαρακτήρας, ή οι πολλές συμπεριφορές ‘ακύρωσης’ και  οι απαγορεύσεις στην παιδική ηλικία
• Έκθεση σε αρνητικά και τραυματικά γεγονότα στην παιδική ή ενήλικη ζωή (όπως κακοποίηση)
• Ιστορικό αγχώδους διαταραχής ή άλλης ψυχικής νόσου στην οικογένεια
• Προβλήματα υγείας όπως θυροειδοπάθειες ή καρδιακές αρρυθμίες
• Η χρήση ναρκωτικών ουσιών όπως αμφεταμίνες, έκσταση ή LSD
• Η καφεΐνη μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει μια αγχώδη διαταραχή 

Μερικά ή όλα τα παραπάνω: Μερικές φορές δεν είναι ξεκάθαρο γιατί αισθάνεσαι άγχος. Μπορεί να είναι ένας συνδυασμός γεγονότων:  της προσωπικότητας σου, καταστάσεων  που σου συνέβησαν και μεγάλων αλλαγών που συμβαίνουν στη ζωή σου.

Οι αγχώδεις διαταραχές συνήθως αντιμετωπίζονται  με ψυχοθεραπεία, φαρμακευτική αγωγή ή συνδυασμό και των δύο.

 

Ψυχοθεραπεία

Η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στην αντιμετώπιση των Διαταραχών Άγχους. Είναι σημαντικό η ψυχοθεραπεία να στοχεύει στα συγκεκριμένα  συμπτώματα του κάθε ατόμου.

Γνωστική (Γνωσιακή) Συμπεριφορική Θεραπεία

Είναι ένα είδος ψυχοθεραπείας που μπορεί να σε βοηθήσει να κατανοήσεις τους τρόπους σκέψης σου που επιδεινώνουν ή προκαλούν το άγχος, και επικεντρώνεται στο να ουδετεροποιεί τις δυσλειτουργικές αυτές  σκέψεις.

Η τεχνική της έκθεσης βοηθά να αντιμετωπίσεις σταδιακά καταστάσεις που μέχρι τώρα αποφεύγεις λόγω φόβου.

Οι συνεδρίες είναι συνήθως εβδομαδιαίες και διαρκούν αρκετές εβδομάδες ή και μήνες.

Φαρμακευτική αγωγή

Η φαρμακευτική αγωγή δεν θεραπεύει τις διαταραχές άγχους αλλά μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων.

Οι πιο κοινές κατηγορίες φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση των διαταραχών άγχους είναι τα αγχολυτικά (όπως οι βενζοδιαζεπίνες), τα αντικαταθλιπτικά και οι β-αναστολείς.

Αγχολυτικά

Τα πιο συνηθισμένα φάρμακα αυτής της κατηγορίας ονομάζονται βενζοδιαζεπίνες. Οι  βενζοδιαζεπίνες  έχουν επίσης και υπνωτική δράση.

Οι βενζοδιαζεπίνες είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές στην ανακούφιση του άγχους, ή ακραίου φόβου και ανησυχίας, αλλά είναι εθιστικά φάρμακα όταν χρησιμοποιούνται για μεγάλα διαστήματα. Οι άνθρωποι δηλαδή μπορούν να δημιουργήσουν μια ανοχή σε αυτά και μπορεί να χρειαστούν όλο και υψηλότερες δόσεις για να έχουν το ίδιο αποτέλεσμα. Μερικοί άνθρωποι μπορεί ακόμη και να εξαρτηθούν από αυτά τα σκευάσματα.

Για να αποφευχθούν αυτά τα προβλήματα, ο ψυχίατρός σας συνήθως συνταγογραφεί βενζοδιαζεπίνες για σύντομες χρονικές περιόδους, μια πρακτική που είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για τους ηλικιωμένους, άτομα που έχουν προβλήματα κατάχρησης ουσιών και άτομα που εξαρτώνται εύκολα από τη φαρμακευτική αγωγή.

Αν οι άνθρωποι σταματήσουν ξαφνικά να παίρνουν βενζοδιαζεπίνες, μπορεί να έχουν συμπτώματα στέρησης ή να επιστρέψει το άγχος τους. Επομένως, η διακοπή τους πρέπει να γίνεται αργά. Ο ψυχίατρος  θα σας βοηθήσει να μειώσετε αργά και με ασφάλεια τη δόση του φαρμάκου σας.

Αντικαταθλιπτικά

Τα αντικαταθλιπτικά χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της κατάθλιψης, αλλά μπορούν επίσης να βοηθήσουν στη θεραπεία των διαταραχών άγχους. Μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση του τρόπου με τον οποίο ο εγκέφαλός σας χρησιμοποιεί συγκεκριμένες χημικές ουσίες που ελέγχουν τη διάθεση ή το στρες.

Τα αντικαταθλιπτικά χρειάζονται συνήθως 2-4 εβδομάδες για να αρχίσουν να δρουν, γι’ αυτό είναι σημαντικό να δώσετε χρόνο στη φαρμακευτική αγωγή για να δράσει  πριν καταλήξετε σε συμπέρασμα σχετικά με την αποτελεσματικότητά της.

Εάν αρχίσετε να παίρνετε αντικαταθλιπτικά, μην σταματάτε να τα παίρνετε χωρίς τη βοήθεια ενός ψυχίατρού σας. Αν και ΔΕΝ είναι εθιστικά φάρμακα, η απότομη διακοπή τους μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα απόσυρσης.

Όταν εσείς και ο ψυχίατρός σας αποφασίσετε ότι είναι καιρός να σταματήσετε το φάρμακο, ο γιατρός θα σας βοηθήσει να μειώσετε αργά και με ασφάλεια τη δόση σας.

Βήτα-Αναστολείς

Παρόλο που οι βήτα-αναστολείς χρησιμοποιούνται συνήθως για τη θεραπεία της υψηλής αρτηριακής πίεσης, μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για να βοηθήσουν στην ανακούφιση των σωματικών συμπτωμάτων του άγχους, όπως ο γρήγορος καρδιακός παλμός και ο τρόμος (τρέμουλο) των άκρων ή του σώματος. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν  για να μειώσουν την οξεία ανησυχία σε  προβλέψιμες αγχωτικές καταστάσεις όπως π.χ πριν μια παρουσίαση ή ομιλία.