Άνοια – Διαταραχές Μνήμης

Πολλά πράγματα μπορούν να επηρεάσουν τη μνήμη μας, χωρίς ωστόσο να οφείλονται σε άνοια.Για παράδειγμα, είναι σύνηθες να αντιμετωπίζετε προβλήματα μνήμης ως αποτέλεσμα στρες, κατάθλιψης, πένθους και ανεπάρκειας βιταμινών.

Εάν ανησυχείτε για τον εαυτό σας ή για κάποιον που γνωρίζετε με προβλήματα μνήμης συμβουλευτείτε έναν ψυχίατρο.

 

Τι είναι η άνοια;

Η άνοια είναι ένας γενικός όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την απώλεια μνήμης που προοδευτικά χειροτερεύει –  είναι δηλαδή εξελισσόμενη.

Η άνοια συχνά αρχίζει με προβλήματα μνήμης, αλλά μπορεί επίσης να περιλαμβάνει:

• δυσκολία στο σχεδιασμό και την εκτέλεση καθημερινών εργασιών
• δυσκολία στην επικοινωνία
• αλλαγές στη διάθεση, την κρίση ή την προσωπικότητα του ασθενούς.

 

Καθώς η άνοια είναι προοδευτική (εξελισσόμενη)  νόσος, τα συμπτώματα της επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου. Κάποιος με άνοια θα εξαρτάται όλο και περισσότερο  από τους άλλους για βοήθεια καθώς η ασθένεια εξελίσσεται.

Η άνοια είναι πολύ συχνή – στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 200.000 άτομα με άνοια.

Η άνοια είναι πιο πιθανό να εμφανιστεί καθώς γερνάμε. ‘Ετσι:

• στην ηλικία των 65, περίπου 5 στους 100 ανθρώπους θα έχουν άνοια
• μέχρι την ηλικία των 80, περίπου 20 άτομα από τα 100 θα έχουν κάποιο βαθμό άνοιας.

H Άνοια μπορεί μερικές φορές να συμβεί σε νεαρούς ανθρώπους (άνοια πρώιμης έναρξης), αν και αυτό είναι σπάνιο.

Μερικές φορές οι άνθρωποι μπορεί να έχουν προβλήματα με τη μνήμη τους, τα οποία ίσως αντιληφθούν μόνοι τους, ή μπορούν να γίνουν αντιληπτά από κοντινούς τους ανθρώπους.Αυτά τα προβλήματα μπορεί να ΜΗΝ επηρεάζουν σημαντικά την καθημερινή ζωή των ατόμων αυτών και δεν είναι αρκετά σοβαρά ώστε να ονομάζονται άνοια.

Αυτό ονομάζεται  Ήπια Γνωστική Διαταραχή (MCI).

Από τα 100 άτομα με MCI, περίπου 10-15 άτομα θα αναπτύξουν άνοια σε οποιοδήποτε έτος στα επόμενα χρόνια. Δυστυχώς, δεν μπορούμε ακόμα να ταυτοποιήσουμε εκείνους τους ανθρώπους  με MCI που θα αναπτύξουν άνοια.

Υπάρχουν  πολλές διαφορετικές αιτίες για την άνοια. Οι πιο συχνές είναι:

 

Η νόσος Αλτσχάϊμερ (Alzheimer’s Disease)

Αυτή είναι η πιο συνηθισμένη αιτία της άνοιας και αντιπροσωπεύει περίπου 7 στους 10 από όλους τους τύπους άνοιας. Συνήθως αρχίζει με προβλήματα μνήμης και σιγά σιγά επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου.

• Οι άνθρωποι με Αλτσχάϊμερ συχνά δεν μπορούν να θυμηθούν  τα πράγματα που συνέβησαν πρόσφατα, ακόμα κι αν μπορούν να θυμούνται πράγματα που συνέβησαν πριν από χρόνια.
• Συχνά θα διαπιστώσουν ότι έχουν δυσκολία στην ανάκληση συγκεκριμένων λέξεων (δεν μπορούν να βρουν την λέξη που θέλουν) και την ονομασία αντικειμένων.
• Μερικές φορές δεν έχουν επίγνωση της απώλειας μνήμης και το πρόβλημα παρατηρείται από άλλους.

 

Οι άνθρωποι με άνοια μπορεί  επίσης να δυσκολευτούν:

• Να μάθουν καινούργια πράγματα.
• Να θυμηθούν πρόσφατα γεγονότα, συναντήσεις ή τηλεφωνήματα.
• Να θυμηθούν ονόματα ανθρώπων ή τόπων. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα ακόμη και σε απλές καθημερινές δραστηριότητες.
• Να κατανοούν τι τους λένε οι άλλοι
• Να θυμηθούν που έχουν βάλει τα πράγματα τους. Μπορεί να ανησυχούν ότι κάποιος εισέβαλε στο σπίτι τους ή τους έχει πάρει τα πράγματα.
• Να καταλάβουν ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα με τους ίδιους. Μπορεί να γίνουν δύστροποι όταν κάποιος προσπαθεί να τους βοηθήσει.

 

Τα άτομα που φροντίζουν ανθρώπους με Αλτσχάιμερ σχολιάζουν ότι οι άνθρωποι με άνοια  συχνά παρουσιάζουν ανεπαίσθητες αλλαγές στην προσωπικότητά τους. Για παράδειγμα, ενδέχεται να συμπεριφέρονται ή να αντιδρούν διαφορετικά σε σχέση με το πώς έκαναν πριν αρρωστήσουν.

Αιτία:  Μία από τις κύριες αιτίες εμφάνισης της νόσου του Αλτσχάιμερ  θεωρείται η συσσώρευση στον εγκέφαλο μιας πρωτεΐνης (βήτα αμυλοειδές) η οποία δημιουργεί χαρακτηριστικές «πλάκες». Αυτές προκαλούν τα κύτταρα του εγκεφάλου γύρω τους να πεθάνουν. Η ασθένεια επηρεάζει επίσης τις χημικές ουσίες στον εγκέφαλο που μεταδίδουν μηνύματα από το ένα κύτταρο στο άλλο. Η χημική ουσία που επηρεάζεται περισσότερο είναι η ακετυλοχολίνη.

 

Αγγειακή άνοια (Vascular Dementia)

Αυτή προκαλείται συνήθως από την καταστροφή  ή αποκλεισμό (block) των αιμοφόρων αγγείων που εφοδιάζουν τον εγκέφαλο, όπως για παράδειγμα συμβαίνει στα εγκεφαλικά επεισόδια. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ‘θάνατο’ κάποιων περιοχών του εγκεφάλου (λόγω έλλειψης θρεπτικών συστατικών) και ανάπτυξη άνοιας.

Αυτός ο τύπος άνοιας μπορεί να προχωρήσει  πιο γρήγορα από το Αλτσχάιμερ.

Κάποιος με αγγειακή άνοια είναι πιο πιθανό να υποφέρει από καταστάσεις που οδηγούν σε αποκλεισμένες/κατεστραμμένες αρτηρίες, όπως υψηλή αρτηριακή πίεση, κάπνισμα, διαβήτη ή υψηλή χοληστερόλη.

Είναι δύσκολο να προβλεφθεί η εξέλιξη της αγγειακής άνοιας. Μπορεί να μην υπάρχουν περαιτέρω  προβλήματα για μήνες ή χρόνια, αλλά, στη συνέχεια, ειδικά αν υπάρξουν νέα εγκεφαλικά επεισόδια ή άλλες ασθένειες να υπάρξει περαιτέρω επιδείνωση.

Τα προβλήματα που προκαλούνται από την αγγειακή άνοια εξαρτώνται από το ποιο τμήμα του εγκεφάλου επηρεάζεται.

• Μπορεί να υπάρχει απώλεια μνήμης και δυσκολία συγκέντρωσης.
• Οι γλωσσικές δυσκολίες είναι συνηθισμένες – όπως συμβαίνει και στο Αλτσχάιμερ.
• Είναι σύνηθες οι άνθρωποι με Αγγειακή άνοια να υποφέρουν από μεταβολές της διάθεσης ή να αισθάνονται μελαγχολία.
• Μερικοί άνθρωποι έχουν επεισόδια σύγχυσης και μπορεί να είναι επιθετικοί ή ανήσυχοι.
• Άλλοι μπορεί να εμφανίσουν ψευδαισθήσεις (βλέπουν κάτι που δεν υπάρχει).
• Μερικές φορές υπάρχουν σωματικά προβλήματα, όπως για παράδειγμα δυσκολίες στο περπάτημα ή ακράτεια.

Είναι πιθανό να εμφανιστεί συνδυασμός αγγειακής άνοιας και άνοιας Alzheimer. Μπορεί να είναι πολύ δύσκολο, ακόμη και για τους γιατρούς, να εντοπίσουν τη διαφορά μεταξύ τους. Μια αξονική/μαγνητική τομογραφία του εγκεφάλου μπορεί μερικές φορές να βοηθήσει.

 

 

Άνοια με σωμάτια Lewy (Lewy Body Dementia)

Αυτή φαίνεται να προκαλείται από πρωτεϊνικά ιζήματα (σωμάτια Lewy) που δημιουργούνται στον εγκέφαλο.

Η Άνοια με σωμάτια Lewy μπορεί να έχει  συμπτώματα που επικαλύπτονται με τη νόσο του Alzheimer και τη νόσο του Parkinson. Αυτά περιλαμβάνουν:

• Προβλήματα μνήμης και δυσκολία στο σχεδιασμό εργασιών.
• Σύγχυση που μπορεί να ποικίλει κατά τη διάρκεια της ημέρας.
• Ζωντανές οπτικές ψευδαισθήσεις ανθρώπων ή ζώων.
• Τρέμουλο των χεριών, δυσκαμψία των μυών, πτώσεις ή δυσκολία στο περπάτημα.

 

Μετωποκροταφική άνοια (Fronto-temporal Dementia)

• Αυτή η άνοια φαίνεται να επηρεάζει το μπροστινό μέρος του εγκεφάλου περισσότερο από άλλες περιοχές. Συχνά ξεκινάει σε άτομα ηλικίας 50 ετών και 60 ετών.
• Ακριβώς επειδή επηρεάζει το μπροστινό μέρος του εγκεφάλου, είναι πιο πιθανό να προκαλέσει αλλαγές στην προσωπικότητα και τη συμπεριφορά.
• Οι ασθενείς συχνά εμφανίζουν ανάρμοστη ή παρορμητική συμπεριφορά, χάνουν το ενδιαφέρον τους για τους άλλους, είναι απαθείς και εγκαταλείπουν παλιές ασχολίες και ενδιαφέροντα, ή χάνουν την ικανότητα να εκφέρουν και να κατανοούν τον λόγο.
• Έτσι, ένα άτομο που είναι συνήθως πολύ ευγενικό και σωστό μπορεί να αρχίσει να γίνεται ευερέθιστο ή αγενές.
• Η μνήμη μπορεί να παραμείνει καλή για μεγάλο χρονικό διάστημα.

• Οι άνθρωποι με σχιζοφρένεια προσπαθούν να αυτοκτονήσουν πολύ πιο συχνά  σε σχέση με το γενικό πληθυσμό.
• Περίπου το 10% (ειδικά νεαροί ενήλικοι άντρες) πεθαίνουν από αυτοκτονία.
• Είναι δύσκολο να προβλεφθεί ποιοι άνθρωποι με σχιζοφρένεια είναι επιρρεπείς σε αυτοκτονία, αλλά ξέρουμε ότι ο κίνδυνος αυξάνεται αν κάποιος έχει έντονα ψυχωτικά συμπτώματα, έχει κατάθλιψη, δεν λαμβάνει θεραπεία ή παίρνει λιγότερη βοήθεια από αυτή που ίσως θα έπρεπε.
• Αν γνωρίζετε κάποιον που μιλάει για αυτοκτονία ή σχεδιάζει  να αυτοκτονήσει, βοηθήστε τον / την να βρει αμέσως επαγγελματική βοήθεια.

Ο καθένας από εμάς μπορεί να αναπτύξει άνοια – όλοι θα μεγαλώσουμε. Ωστόσο, ορισμένες ιατρικές παθήσεις μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας. Αυτές περιλαμβάνουν:

• εγκεφαλικά επεισόδια
• καρδιακές παθήσεις
• υψηλή αρτηριακή πίεση

Η κακή διατροφή και η έλλειψη άσκησης μπορεί να κάνουν τις  παραπάνω ασθένειες πιο πιθανές.

 

Άλλες αιτίες εμφάνισης άνοιας:

• Ο τρόπος ζωής μπορεί να επηρεάσει τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας. Το κάπνισμα και το αλκοόλ κάνουν την απώλεια μνήμης πιο γρήγορη σε μεγαλύτερη ηλικία.
• Οι άνθρωποι που πίνουν πολύ αλκοόλ ως νέοι ενήλικες και στη μέση ηλικία είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν έναν τύπο άνοιας που σχετίζεται με το αλκοόλ.
• Τα γονίδια παίζουν επίσης ρόλο στην άνοια. Εάν ένας αδελφός /αδελφή ή ένας γονέας έχει νόσο Αλτσχάιμερ μετά την ηλικία των 65 ετών, ο κίνδυνος ανάπτυξης άνοιας είναι διπλάσιος από τον υπόλοιπο πληθυσμό. Αυτό βέβαι δεν σημαίνει ότι  αναγκαστικά θα αναπτύξετε άνοια. Δυστυχώς δεν υπάρχει κάποιο τεστ (ακόμα) που να μπορεί να το προβλέψει αυτό.
• Σε ορισμένες οικογένειες, τα μέλη τείνουν να αναπτύσσουν «άνοια πρώιμης έναρξης», επομένως φαίνεται να υπάρχει ισχυρότερη γενετική αιτία σε αυτές τις περιπτώσεις. Έτσι, αν υπήρχαν περισσότερα από ένα άτομα στην οικογένειά σας με άνοια που ξεκίνησε πριν από την ηλικία των 65 ετών, θα ήταν χρήσιμο να ζητήσετε συμβουλές από γενετιστές και ειδικούς.

Αυτό θα εξαρτηθεί από τη διάγνωση, αλλά δυστυχώς  μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν θεραπευτικές αγωγές για ίαση της άνοιας.

• Είναι σημαντικό να βοηθήσετε κάποιον με άνοια να παραμείνει όσο το δυνατόν περισσότερο ανεξάρτητος και δραστήριος (mobile) όσο είναι δυνατόν.
• Οι σημερινές προσεγγίσεις επικεντρώνονται στο να βοηθήσουν τους ανθρώπους να διατηρήσουν τη διανοητική τους λειτουργία, να διαχειριστούν συμπτώματα συμπεριφοράς και να επιβραδύνουν τα συμπτώματα της νόσου.
• Η θεραπεία επανάληψης περιλαμβάνει τη συζήτηση δραστηριοτήτων, γεγονότων και εμπειριών του παρελθόντος με ένα άλλο άτομο ή ομάδα ανθρώπων. Αυτό έχει αποδειχθεί ότι έχει ευεργετικές επιδράσεις τόσο στην κατανόηση και τις νοητικές λειτουργίες ων ανθρώπων με άνοια, όσο και στη μείωση της πίεσης των φροντιστών.
• Μια ομάδα φαρμάκων που ονομάζονται Αναστολείς Ακετυλοχολινεστεράσης και ένα άλλο φάρμακο που ονομάζεται Μεμαντίνη που μπορεί να βελτιώσουν μερικά από τα συμπτώματα της άνοιας του Αλτσχάιμερ, όπως για παράδειγμα  να επιβραδύνουν την απώλεια μνήμης, και να βοηθήσουν τους ανθρώπους να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
• Τα περισσότερα φάρμακα λειτουργούν καλύτερα για τους ανθρώπους στα πρώιμα ή μεσαία στάδια της νόσου του Αλτσχάιμερ. Είναι σημαντικό να τονιστεί  ότι κανένα από αυτά τα φάρμακα δεν σταματά την ασθένεια, αλλά μπορούν να την  επιβραδύνουν.
• Αυτά τα φάρμακα μπορεί επίσης να είναι χρήσιμα στην άνοια Lewy Body, ιδιαίτερα εάν οι ψευδαισθήσεις αποτελούν πρόβλημα.
• Στην αγγειακή άνοια, μπορεί να είναι χρήσιμο να λαμβάνετε μια μικρή δόση ασπιρίνης (με συμβουλή του γιατρού σας) για να αποτρέψετε περαιτέρω εγκεφαλικά επεισόδια. Ο γιατρός σας μπορεί επίσης να σας προτείνει να παίρνετε φαρμακευτική αγωγή εάν έχετε υψηλή αρτηριακή πίεση ή αυξημένη χοληστερόλη. Είναι επίσης χρήσιμο να σταματήσετε το κάπνισμα, να τρώτε υγιεινά και να κάνετε τακτική άσκηση.

•  Τα συνηθισμένα συμπεριφορικά συμπτώματα της νόσου Alzheimer περιλαμβάνουν: αϋπνία, περιπλάνηση, διέγερση, άγχος, επιθετικότητα, ανησυχία και κατάθλιψη.
• Έρευνες έχουν δείξει ότι η θεραπεία συμπτωμάτων συμπεριφοράς μπορεί να κάνει τους ανθρώπους με Alzheimer  να αισθάνθούν πολύ καλύτερα και κάνει τα πράγματα ευκολότερα και για τους φροντιστές.
• Υπάρχουν θεραπείες, τόσο φαρμακευτικές όσο και μη φαρμακευτικές , που βοηθούν στην διαχείριση των συμπτωμάτων αυτών. Τα συχνότερα χρησιμοποιούμενα φάρμακα για την διαχείριση συμπεριφοράς σε άνοια είναι τα αντιψυχωσικά ,και  μερικές φορές τα αντικαταθλιπτικά.  Ο ψυχίατρός σας θα σας συστήσει την πλέον κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.

Απλά πρακτικά βήματα

• Χρησιμοποιήστε ένα ημερολόγιο για να σας βοηθήσει να θυμάστε τα ραντεβού.
• Δημιουργήστε λίστες με πράγματα που έχετε να κάνετε.
• Κρατήστε το μυαλό σας ενεργό με την ανάγνωση, ή τη λύση σταυρόλεξων, Sudoku και άλλων ασκήσεων μυαλού.
• Συνεχίστε την ενασχόληση με δραστηριότητες  που σας αρέσουν

 

Τρόπος ζωής

• Γυμναστείτε (μπορεί να βοηθήσει σε οποιαδήποτε ηλικία)
• Κάντε υγιεινή διατροφή (δεν συνιστώνται επί του παρόντος συμπληρώματα διατροφής όπως η βιταμίνη Ε και το Ginkgo Biloba).

 

Λήψη βοήθειας και υποστήριξης

• • Εάν ανησυχείτε για τη μνήμη σας, κλείστε ένα ραντεβού για να δείτε τον ψυχίατρό σας.
  • Θα σας υποβάλλει σε μερικές απλές δοκιμές (τεστ) για να ελέγξει τη μνήμη σας και ίσως να σας παραπέμψει για κάποιες εξετάσεις αίματος και απεικονιστικές εξετάσεις.

• Τα άτομα που πάσχουν από άνοια συνήθως γίνονται μελαγχολικά και αγχώδη.
• Είναι όμως επίσης πιθανό η κατάθλιψη να μοιάζει με άνοια. Όπως και η άνοια , έτσι και η κατάθλιψη θα επηρεάσει την ικανότητα του ατόμου να φροντίζει τον εαυτό του.
• Επίσης, οι άνθρωποι με κατάθλιψη και άγχος συχνά αντιμετωπίζουν δυσκολίες με την συγκέντρωσή τους, ακόμα και με τη μνήμη τους. Αυτό ονομάζεται «ψευδο-άνοια» και είναι σημαντικό να το αναγνωρίσουμε και να το αντιμετωπίσουμε.
• Εάν ανησυχείτε ότι εσείς ή ένας συγγενής σας μπορεί να έχετε κατάθλιψη, ζητήστε συμβουλές από τον ψυχίατρό σας. Η κατάθλιψη μπορεί να αντιμετωπιστεί με αντικαταθλιπτικά και ψυχοθεραπεία.